Her insan hayatının belirli döneminde yaptıkları ya da yapamadıkları için pişmanlık duyar. Önemli olan bu pişmanlıkların sürekli hatırlanıp, sıkça dile getirilip yaşantımızı olumsuz etkilememesidir. ‘‘Keşkeleriniz bitmek bilmiyorsa siz zarar görürsünüz” uyarısında bulunan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu durumun beyin sağlığına etkilerini şöyle açıkladı:
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz
Beyinde neler olur?
Sürekli geçmişe takılı kalmak beynimizi kemiriyor. Bu yüzden mantıklı düşünemiyor, mantıklı düşünemeyince yanlış kararlar veriyor ve kendimizi çoğunlukla boş yere yıpratıyoruz. Kısa bir süre rahatlasak da sonra yine kendimize kızıyoruz. ‘Keşke öyle söylemeseydim’, ‘Keşke bunu yapmasaydım’, ‘Keşke onu kırmasaydım’ diye… Zamanı geri alıp yaptığımız hatayı düzeltemeyeceğimize göre bu durumdan beynimiz zararlı çıkar. Çünkü bu olumsuz düşünceler beyni olumsuz etkiler ve bilinçaltımız negatif kayıtlar yapmaya devam eder. Bu yüzden zamanla beyin küçülür. Yani başta hafıza bölgeleri olmak üzere beyin dokusu hasara uğrar ve zamanla işlevini yitirir. Beyin küçülmesiyle birlikte öğrenme güçlüğü, konsantrasyon eksikliği, kelime bulmakta zorlanma, iletişim becerisinde zayıflama, hafıza problemleri, vücut ile beyinde inflamasyonun (iltihaplanma) artması ve beyin hücreleri arasındaki iletişimin azalması sebebiyle düşünme hızında yavaşlama görülebilir. Science dergisinde yayınlanan önemli bir çalışmada, pişmanlık duyan kişilerin, beyinlerinin karar verme ve duyguları kontrol etme kısmı olan prefrontal bölgelerinde gri maddenin azaldığı gösterilmiştir. Sıklıkla pişmanlık yaşayan kişilerin dürtüsel davranışlarda bulunma (sabırsızlık, düşünmeden hareket etme) olasılıkları daha yüksektir ve dürtülerini kontrol etmekte güçlük çeker.
Depresyona da yol açabilir
Pişmanlık normal bir duygu olsa da sürekli tekrarlandığında depresyona, kronik üzüntüye ve acı çekmeye yol açar. Journal of Psychology’de 2010 yılında yayınlanan bir araştırma, tekrarlayan olumsuz düşüncelerin pişmanlık ve depresif belirtiler arasındaki ilişkiye aracılık ettiğini göstermiştir.
Ne yapmalıyız?
Pişmanlıklar olmadan hatalarımızdan ders çıkarmak mümkün olmaz, bu da aynı hataları tekrar etmemize yol açar. Psikoloji Profesörü Aidan Feeney pişmanlığın, karar alma kabiliyetimizi nasıl geliştirebileceğimizi öğrenmek için bir mekanizma işlevi gördüğünün altını çizmiştir. Bunun yolu ise “pişmanlığı kendimize zarar veren cezalandırma aracı olmaktan çıkartmaktan” geçer. “Bunu kesinlikle yapma(ma)lıydım” gibi kesin bir tutum takınmak “öğrenmenin ve motivasyonun düşmanı” olarak karşımıza çıkar. Bunun yerine “Acaba neden böyle yaptım?” diye sormak ise bir çıkış yolu olabilir.
İşte başa çıkma yolları
Keşkelerinizi azaltmak için:
■ Öncelikle pişmanlık yaşamanın herkes için normal bir duygu olduğunu kabul edin.
■ Pişmanlık duyduğunuz durumu yeniden çerçevelendirmeye çalışın ve ondan çıkarabileceğiniz olumlu ders olup olmadığına bakın.
■ Kendinize karşı her zamannazik olun ve herkesin hata yapabileceğini unutmayın.
■ Hatalarınız veya eksikliklerinizin durmadan muhasebesini yapmak yerine onları kabullenin. Mümkünse düzeltmeye çalışın.
■ Arkadaş, aile üyesi veya terapist gibi güvendiğiniz biriyle duygularınızı paylaşın.
■ Geçmişe takılıp kalmaktan kaçının ve içinde bulunduğunuz zamana odaklanın.
■ İlerlemenize yardımcı olması için yeni hedefler belirleyin veya yeni etkinliklere yönelin.
■ Deneyimi bir öğrenme fırsatı olarak kullanın ve gelecekte benzer hatalardan kaçınmak için hayatınızda bir takım değişiklikler yapmaya çalışın.
■ Başarısız olduğunuzu düşünmek yerine hedefinize başka bir yoldan ulaşmaya çalışın.
■ Geçmişinize göz atın. Kendinize ileride en çok neleri yapmamış olmanın pişmanlığını yaşadığınızı sorun ve bu sorulara yanıt arayın.
■ Keşkelerinizi ortadan kaldırmak için harekete geçin. Örneğin; gelecek yıla, geçmişte olan hangi pişmanlıklarınızı taşımak istemeyeceğinize karar verin.
■ Pişmanlıklarına odaklanan mutsuz kişiler önlerine çıkan fırsatları kaçırır. Unutmayın: denediğinizden çok, denemediğiniz şeylerden pişmanlık duyarsınız.
